Сая төгрөгийн хүүхэд /өгүүллэг/

“-Үр хүүхэддээ та юу үлдээх вэ?

-Шударга зан, ариун нэр төр”

Бүсгүй нүдээ тас анилаа... Тэр урьд өмнө нь хэзээ ч ийм аймшигтай өвдөж байгаагүй юм. Аарцаг ясаар янгинан, бүх л бие нь тасрах шахна. Болдогсон бол энэ өвдөлтийг алгасан газар, тэнгэрийн завсраас ангижирч хаа нэгтээ алсад одоод бүх зовиур зүдгүүр дууссан хойно буцаж ирмээр санагдана. Тэр амаржих дөхжээ.

Бүсгүйг Наранхишиг гэнэм. Хөөрхөн царайндаа хүүхдийнх шиг гэнэн араншин тодруулсан хонгорхон нэгэн. Бүрэг томоотой эр нөхөр нь өдийд халуун савтай цай барин амаржих газрын үүдэнд орж гарах цагаан өмсгөлтөн бүрийг царай алдан зогсч байгааг төсөөлөх бүрт өвдөлт нь арай л намдах мэт Наранхишигт санагдана. Хажуугийн өрөөнд өглөө ирж хэвтсэн бүсгүйн ёолох дуу шаналгаа нэмнэ. Аав, ээж, ах гурав нь наашаа хурдалж яваа. Тэд бушуухан ирж, эмч нартай уулзан энэ аймшгийн өвдөлтөөс салгаасай. Түрийвч нимгэн, мөнгө байгаад ч найрааны найман үг уруул давуулж зүрхлэхгүй нөхөр нь удахгүй мэндлэх улаан маамууг л илүүтэй хүсэн хүлээж байгаа биз. Аав, ах хоёр нь ч яахав, бодь мөрийн эр улс. Харин бүсгүйн ээж бол өөр. Дүрэлзсэн гал шиг л хүн. Ёстой нөгөө оготны нүхээр орж, жоомны нүхээр гарч ирж мэдэх сүйхээтэй, овжин гэж бас тоймгүй. “Зүс барааг нь үзээгүй тэр хүүхэд ч яамай, ганц муу охиноо эсэн мэнд хоёр яс салгуулж үзье. Нөхөр нь гэж хөдөө үнэртүүлсэн донгио амьтан, өдийд маанайгаад л сууж байгаа. Яаж явахаараа тийм бүтэлгүй хүнтэй нийлчихдэг байнаа. Чи бид хоёрт ч нэг иймэрхүү л хүргэн заяана даа. За, одоо тэрийг яриад ч юухэв. Алив, Чулуун минь хөдөлье. Тэр хэдэн эмч, сувилагч нартай би л уулзаж, наана цаана гэхгүй бол охин маань зовж гүйцнэ” гэсээр аав, ээж хоёр нь гэрээс гарчээ.

Чулуун төрийн байгууллагад он удаан жил ажилласан, насаараа ширээний ард суусан нэгэн. Амьдралын хар ухаан багатай, арга залиар ч маруухан. Чухамдаа эхнэрийн цог заль, овсгоо самбаа л энэ айлыг авч яваа гэдэгт итгэсээр явдаг хүн. Тэрээр эхнэрийнхээ дэргэд арван лааны гэрэл шиг бүдэгхэн эр. Дариймаагийн шөвөг мэт хурц үг хэл, одоо цагт олон хүний хүслэн болсон, бас чиг нийгмээ дагаад түгээмэл үзэгддэг усан дотор гал асаах дайны авхаалж Чулуунд ер бусын бахархууштай санагдана. Нэг ёсондоо энэ эмэгтэй албаны хэллэгээр бол “асуудал”-ыг маш амархан шийдвэрлэж болно гэж үргэлж хэлдэг, үр хүүхдээ ч ингэж сургамжилдаг, өөрөө ч тэгж чаддаг ажээ.

-Нөгөө хэдээ авсан уу?

-Ав гэж чи хэлээгүй шүү дээ.

-Надаар хэлүүлэх юу байсийм. Ойлгомжтой биз дээ.

-Охин маань жамаараа төрөг л дээ.

-Битгий хачин юм яриад бай. Та нар өөрсдөө хүүхэд төрүүлэхгүй болохоор ингэж хэлэхэд амархан байгаа л даа.

-Эмэгтэй хүн эх болоход энэ дайны өвдөлгүй л яахав дээ...

-Чи яасан охиноо боддоггүй хүн бэ. Тэр чинь чиний охин. Үхэх, төрөх адилхан гэдэг. Эсвэл хэдэн халтар төгрөг харамлаж таталдаад байгаа юм уу. Тэгвэл боль. Би заяа нь газардахгүй, зүгээр. Чамд би охин шиг л охин төрүүлж өгсөн дөг...

-Ээж арай хэтрүүлэх юм аа.

-За, чи дут. Чи цэцэгнээс ургаагүй л байх шүү.

-Миний хөгшин өвддөг ёсоор нь өвдөөд хүү, охин хоёроо өөрөө л төрүүлсэн шүү дээ. Чи минь охиноо тэвэрчихээд тэр жижигхэн цонхны цаанаас над руу гар даллаж байсан даа. Хүү бид хоёр хөл газар хүрэхгүй баярлаад л...

-За, тэр одоо энд ямар хамаатай юм. Урьдын юм ул болчихоод байна. Алив, буцъя. Машинаа эргүүлээдэх.

Сайхан цагийн дурсамж эхнэрт нь санагдахаа больсон бололтой. Эрмэг залуу насны нь гэрэл гэгээ болж явсан сайхан бүсгүйн халуун хайр, халамж хаачаа вэ? Насны өндөрлөгөөс эргээд харахад харамсах зүйлгүй амьдарсан ч цагийн эрхээр нэг мэдэхэд эр хүний махбодь төдийхөн айл гэр тэргүүлэх болоод удсанаа Чулуун одоо л мэдэрч байгаа юм биш ээ. Нэр нь байх боловч нэдэр дээрээ Дариймаагийн үгээр, бодлоор, тушаалаар, заримдаа ч шилбүүр харцаар нь хөдөлж яваагаа мэдэж байвч бүхнийг худалдан авч болно гэж боддог эхнэрийн өмнөөс сөрөөд ч нэмэргүйгээ даанч сайн мэднэ.

Ээлжийн эмч ээж, аавтай нь уулзахыг Наранхишигээс хүсчээ. Гэхдээ амь алдахаас наахнуур болоод тэгсэн хэрэг биш гэдгийг бүсгүй ярианы өнгөнөөс илтэд анзаарав. Энэ айхтар өвдөлт өөрийнх нь хувьд урьд өмнө байгаагүй ч эх болох тавилантай эмэгтэй хүн бүрийн л туулаад гарах учир жанцан гэдгийг аав нь түүнд ойлгуулсан. Тэртээ 23 жилийн өмнө ээж нь яг л ингэж өвдөж өөрийг нь төрүүлсэн, тэгэхээр айх хэрэггүй, төрсний дараа өргөс авсан юм шиг зүв зүгээр болно гэж бүхнээс хайртай аав нь охиндоо учирласан билээ. Наранхишиг ээжээсээ илүү ааваараа бахархдаг. Аавын ам ангайх бүрт ээжийн дүрлэгэр хөөрхөн нүд тийм гэхийн аргагүй цахилан тас шилбүүрдмэгц өргөн хар хүрээтэй харааны шилнийхээ дээгүүр аав нь хүү, охин хоёр руугаа нэг хяламхийгээд таг дуугүй болдог. Ямархан өрөвдөлтэй харагддаг ч гэлээ охин аавыгаа дотроо өмөөрөн, энэ айлд нэгэнт бүдгэрсэн гэрийн хар хүнээр бахархдаг хэвээр.

Ээж нь ирэв. Эмнэлэг дээр ёстой л галтайгаа буулаа. Тэр ч эмч хаана байна, энэ ч эмчтэй уулзана барина гэж ээлжийн сувилагчийг сандаргаж гарав. Ээлжийн эмчийг даанч нэг тоосонгүй. Нөгөө эмч нь зэрэг зиндаагаа ч бодсон уу, ээжийнх нь сүрд дарагдаад өрөөгөөр нь дахин үзэгдсэнгүй. Нэгэн цагт дүүгээ төрүүлэх гэж урд хойно нь гүйсээр танилцсан нөгөө алдартай эх баригч эмчээ Дариймаа утсаар дуудан ирүүлээд Наранхишиг юу юугүй дайнаас шархтаж ирсэн баатар аятай өргүүлэн, түшүүлэн, дэмнүүлэн байж хагалгааны өрөөнд орж явчихав.

...Бүсгүй нүдээ нээлээ. Өнөөх өвдөлт, хамаг зовиур одоо ард үлджээ. Өгөө, авааны бачуу давчуухан орчлонд дөнгөж мэндэлсэн охин үр нь үрчгэр улаан нүүрээ мурилзуулаад “муухай” гэдэг нь. Энэ л амьтныг эх барьж авахын төлөө ээж нь хотын аль л нэр төртэй эмч нар руу утастаж, дугтуй барин ийш тийш баахан харайлгасан билээ. Хагалгаанаас хойш цагийн дараа ээжээс нь ирсэн зурваст “Миний охин, гэдэс чинь хагархай байгаа тул охиноо хамаагүй битгий өргөөрэй. Улаан маамуу харахыг аав, ах хоёр нь маш их хүсч байна. Сайн эмч таньдаг тулдаа амархан хоёр яс саллаа шүү. Охиноо эсэн мэнд төрүүлэх гэж ээж нь сая төгрөг зарцуулсан” гэсэн байв. Нөхрийнх нь тухай нэг үг битгий хэл үсэг ч алга, мөнөөхөн зурваст. Бүсгүй гэнэт хачин ихээр нөхрийгөө өрөвдөв. Халуун савтай цай нь хөртөл эмнэлгийн гадаа зогссон эр нөхөр нь ирэх он жилүүдийн саалтанд аав шиг нь болчих вий гэж тэр айв. Хажуугийн өрөөнөөс өнөө бүсгүй сулхан дуугаар ёолж байна. Яг одоо бол энэ авиа Наранхишигт тийм ч шаналгаатай сонсогдсонгүй. Сая төгрөгөөс саяхан хуваалцсан зөөлөн гэгчийн гартай сувилагч, бас дуулгавартай нь аргагүй асрагчаас хажуугийн өрөөний бүсгүйг асуухад хөдөөнөөс ирсэн оюутан юм гэнэ. Өөрийнх нь төлөө юугаа ч зориулахад бэлэн ээжийгээ тэр ойлгож байвч өр зүрхнийхээ гүнд амьдрах хийгээд хайрлахуйн утга учрыг огт өөрөөр мэдэрч хэвтлээ. Наранхишиг нэг их гүнзгий амьсгаа аваад, эгээ л аавыгаа өвчсөн мэт хамар, эрүүтэй бяцхан охиноо үнэрлэн үнсэв.